Prezentowana tu książka jest poświęcona relacjom między filozofią a polityką, politycznemu zaangażowaniu filozofii bądź jej ucieczce przed owym zaangażowaniem. W moim ujęciu pytania o autowizerunek filozofa w XX wieku są pytaniami o jego uwikłania, i uwikłania jego filozofii, w politykę. Nigdy wcześniej filozofowie nie żywili takich nadziei na przemodelowanie społeczeństwa z pomocą polityki (i tym się różnili od licznych wcześniejszych utopistów) zgodnie ze swoją filozoficzną wizją jak właśnie w XX wieku. Jest to zarazem książka o tradycyjnych antynomiach i opozycjach filozoficznych: (...) bios teoretikos i bios praktikos, teoria i praktyka, myśl i działanie, interpretowanie świata i jego zmienianie, człowiek kontemplacji i człowiek czynu, wieża z kości słoniowej i zaangażowanie etc. etc. I dlatego, pisząc tu o autowizerunku filozofa, mam na myśli jego autowizerunek ujmowany z punktu widzenia polityki. Interesują mnie tu odpowiedzi na pytanie o stosunek między filozofią a polityką, bowiem to pytanie uważam dzisiaj z racji historycznych za fundamentalne. Dlaczego pytam tu o autowizerunek filozofa? Uważam, że w filozofii (pytającej o swoje uwikłania w politykę) sposób ujmowania siebie determinuje sposób ujmowania świata. Im bardziej filozofia zostaje odniesiona do „teraz”, tym wymaga większej precyzji, dokładniejszego usytuowania siebie w ramach dostępnych bądź wyobrażonych w kulturze możliwości. Autowizerunek to platforma, z której korzysta filozof, to pewien horyzont konstytuujący jego tożsamość, podający zakres możliwych do przyjęcia ról w kulturze. Zupełnie inny jest autowizerunek filozofa w filozofii odniesionej do „teraz”, a zupełnie inny w filozofii nastawionej na uniwersalność, wieczne i niezmienne prawa, na spoglądanie na świat sub specie aeternitatis. Kluczowe słowa w takiej perspektywie to choćby rewolucja intelektualna, przemoc, nowy świat, nowy człowiek, nowa era, zmiana, postęp, konstruktywny wkład, przyłączenie się i zaangażowanie czy wymogi chwili. Pytam tutaj o chęć wywoływania zmian politycznych mocą filozofii i poprzez filozofię jako narzędzie, pytam o filozofa jako politycznego „zbawcę” (Habermas o Martinie Heideggerze), o filozofa jako egzekutora wyroków historii dysponującego pełną świadomością doniosłości chwili, która nikomu poza filozofami nie może się w pełni odsłonić i ujawnić. Dlaczego jednak filozofia potrzebuje siły? Skąd bierze się jej odwieczne marzenie o wykroczeniu poza uniwersum teorii, myśli, kontemplacji - ku realnemu światu, w którym filozof działa? Książka ta w pewnej mierze stanowi analizę marzeń o filozofii działającej, o filozofii czynu - o filozofie przekonanym o swoim posłannictwie jako posłannictwie człowieka działania. Filozof działający to człowiek oddany wspólnocie - przekonany o politycznie sprawczej roli wypowiadanego, filozoficznego słowa; zwierciadlanym odbiciem tego ideału jest filozof oddany tekstowi, czyli (bezpośrednio) lekceważący społeczne powinności i zobowiązania — przekonany o politycznej i społecznej bezsilności tegoż słowa, skoncentrowany na dostarczaniu interpretacji kolejnych interpretacji tekstów filozoficznych. Jednak oprócz nich w perspektywie autowizerunku politycznego pojawiają się i inni: tekstualiści marzący o drobnych, choć społecznie wpływowych wspólnotach czytelników; wspólnotowcy pragnący działać poprzez filozoficzne słowo, a jednak zarazem pozbawieni złudzeń co do swojej historycznej skuteczności, poniekąd z góry świadomi, że tą drogą świata (przynajmniej w przewidywalnym horyzoncie czasowym) zmienić się nie da; miłośnicy tekstu budujący programy społecznej naprawy świata, a poszukujący wśród tekstualistów (na przykład genealogicznej czy dekonstrukcjonistycznej) „metody”, którą można by wprost zastosować w praktyce, na sposób działających w historii wspólnotowców. Tekst, wspólnota - to jedynie ogólne hasła wywoławcze mające ewokować pewne marzenia o miejscu filozofii i filozofa w kulturze. Z jednej strony stoi autowizerunek, w ramach którego naczelnym hasłem jest „robienie historii” (Emil Cioran) czy „robienie rewolucji”, z drugiej autowizerunek z naczelnym hasłem „robienia tekstów”, czyli bycia uważnym czytelnikiem tekstów filozoficznych i uważnym ich autorem. A oprócz tego, pomiędzy nimi, jest miejsce na autowizerunki pośrednie, mieszane i mniej czy bardziej skłaniające się ku któremuś ze skrajnych wyborów oraz na autowizerunki, których powyższe przeciwstawienie nie uchwytuje. Oba motywy mają do pewnego stopnia organizować prezentowaną książkę, ale nie mają stać się jakimś nowym kluczem pozwalającym na zupełnie nową odsłonę filozoficznego pejzażu. Stoi przecież za nimi długa, filozoficzna tradycja, korzystająca na przestrzeni dziejów z określeń pochodzących z różnych słowników. Kto powiedział, że filozofia ma „robić rewolucję”, tzn. gruntować ją i przygotowywać, promować i usprawiedliwiać, znajdować dla niej wielki intelektualny kontekst, stanowić jej awangardę i magazyn niezbędnych pojęć, legitymizować jej przemoc i uzasadniać jej terror, dawać jej broń w walce i podtrzymywać marzenia o jej nieuchronności, wyjątkowości, celowości i wartości? Kojeve, Heidegger, de Man, Sartre, Bataille (w analizowanych tu przeze mnie tekstach i w ściśle określonych okresach) - byli o tym przekonani. Dlaczego odpowiadał im właśnie taki autowizerunek? Co więcej - albo co innego - daje filozofowi „filozofia wspólnoty” niż „filozofia tekstu”, by sięgnąć do dwóch skrajności w ramach długiego continuum? Czym jest owa nadwyżka? Uczuciem spełnienia, świadomością realizacji marzeń, wcielenia w życie filozoficznych ideałów? Przejściem do świata rzeczywistego - a może wreszcie „pracą”, w mocnym sensie tego terminu? Jednak im filozofia była bliżej świata, tym większe rodziła napięcia. Tym większe miała wyrzuty sumienia. Kluczowy problem analizowanych tu propozycji filozoficznych można by podsumować tak: czy szukać przejść — a jeśli tak, to jakie powinny one przyjmować formy - między uniwersum. zagadnień filozoficznych a światem rzeczywistym? Jaka relacja wiąże filozofa ze światem realnym: z historią, postępem, zmianą? Kim jest filozof zanurzony w historii, kim jest filozof „robiący historię”? W jakiej mierze filozofia jest niezbędnym fundamentem społecznych transformacji i społecznych rewolucji? Jak związać filozofię z czynem i z działaniem? Jak związać spekulację i kontemplację z aktywizmem? Jaki stosunek wobec gwałtownych i radykalnych zmian w świecie społecznym ma zajmować filozof - i w jakim charakterze? Filozofa? Obywatela? Obywatela-filozofa? Czy umieszczać filozofię w głównym nurcie zmian społecznych - w ramach toczących się rewolucji — czy przyjmować w niej postawę wyczekującą, obserwującą, niezaangażowaną, która pozwala spoglądać na akcydentalne zawirowania świata rzeczywistego z perspektywy jego istoty? Czy filozofia ma brać na siebie odpowiedzialność za zmienianie świata? Czy ma się do niego dostosowywać, czy może wręcz je ugruntowywać, znajdując dla niego szeroki, metafizyczny kontekst? Spis treści Wprowadzenie. „TYRANIA HEGLA” I MYŚLENIE PONOWOCZESNE W KONTEKŚCIE PYTAŃ 0 AUTO WIZERUNEK FILOZOFA (9) „Uwolnić się od Hegla”? (10) Panorama (15) „Przyszłość świata” a „interpretacja pism Hegla” (24) Podsumowanie: filozof czynu, filozofia działania (27) Rozdział 1. Przykład wspólnotowy: Alexandre’a KOJEVE’A filozof zmieniający świat (FRANCUSKI HEGEL) (37) Antropologia, panowanie, niewola (41) Kojeve-Strauss: debata stulecia? (44) Filozof wedle Straussa (47) Filozof wedle Kojeve’a (50) Historia, filozofia, przemoc. „Humanizm” i „terror” (57) Rządzenie: zdolności i powinności (61) Kres historii (63) Podsumowanie (68) Rozdział 2. PRZYKŁAD TEKSTUALNY: DELEUZE’A 1 KLOSSOWSKIEGO FILOZOF TWORZĄCY TEKST (francuski Nietzsche) (70) „Jakiegoż to adwersarza, jakiegoś wroga należy pokonać?” (73) „Między Heglem a Nietzschem nie może być kompromisu” 77 Nietzsche, Freud, Marks 90 Historia i genealogia 96 Kwestia stylu 99 Rozdział 3. PRZYPADEK GEORGESA BATAILLE’A: MIĘDZY HEGLEM A NlETZSCHEM? 106 „Człowiek integralny” a działanie 110 Rewolucja, ekstaza, krew 115 W towarzystwie Nietzschego 124 Ekonomia nadmiaru 128 Rozdział 4. WOKÓŁ ZAANGAŻOWANIA. OD WSPÓLNOTY DO TEKSTU I DALEJ: SARTRE, BARTHES, BLANCHOT, FOUCAULT 133 „Umiłowanie mądrości” a polityka 133 Filozofia, polityka - tekst, wspólnota 136 Pisarze i piszący 138 „Co to znaczy pisać?”142 Pisanie - czysta bierność na marginesie historii? 151 Poza opozycję esteta/pisarz zaangażowany 157 Intelektualiści - władza 161 Książki-doświadczenia i książki-prawdy 166 „Tyrania prawdy”168 Rozdział 5. FILOZOF A CZASY PRZEŁOMU. FRANCUSKIE BURZE WOKÓŁ MARTINA HEIDEGGERA W PERSPEKTYWIE SPORU O MIEJSCE FILOZOFII W SFERZE OBYWATELSKOŚCI. 172 Początki 172 Heidegger - francuski „mistrz myślenia”180 „Czy można jeszcze wierzyć filozofom?” 184 Heideggera sen o przywództwie 188 Dyskusje, dyskusje 205 Specyficzna aura filozofa? 210 „Przyjdźcie do nas, a będziecie mogli przekuć waszą myśl w czyn” 230 Rozdział 6. WOKÓŁ PAULA DE MANA - EUROPEJSKIE PYTANIA O SŁOWA JAKO CZYNY 233 Kontekst europejski - rewolucja intelektualna 238 Nowy porządek, nowy początek 248 „Konstruktywne” podejście do rewolucji a „humanizm” 255 Europejski cień człowieka czynu 257 Ideologia estetyczna 262 Rozdział 7. W STRONĘ ESTETYKI EGZYSTENCJI: MICHEL FOUCAULT 266 „Dać żyjącym exempla...” 271 Kanta i Nietzschego „troska o siebie” 272 Etyka jako estetyka 283 Foucault, Kant i „ontologia teraźniejszości” 291 „Troska o siebie” jako praktyka wolności 302 Myślenie - niebezpiecznym aktem? 310 Bibliografia 313 SUMMARY 331 CONTENTS. (shrink)

Polemizując z poglądami Kanta i Hegla, Goethe stworzył własną filozofię przyrody i filozofię człowieka. Jego zdaniem ludzie są cząstkami świata przyrody, dlatego poznają siebie w takiej mierze, w jakiej poznają przyrodę. Humanistyczny światopogląd Goethego jest trudny do pogodzenia z doktryną chrześcijańską, ponieważ sprzeciwia się dualizmowi ciała i ducha oraz zakłada istnienie pełnej wolności, będącej podstawą autonomicznego kształtowania przez człowieka własnego środowiska życiowego. Tym niemniej Goethe nie zamykał się na pewne treści religijne, które poszerzają perspektywę widzenia świata, a nawet (...) dość chętnie wypowiadał się językiem mistyki religijnej i korzystał z bogatej symboliki chrześcijańskiej. To człowiek jednak jest dla niego wyłącznym panem Ziemi i tylko od niego zależy, jak będą przebiegać na niej procesy rozwoju. Główny bohater Fausta uosabia niezbywalną życiowo potrzebę czynnego poznania i działania oraz metafizyczną potrzebę wieczności, respektującej wymogi skończoności i czasowości wszelkiego istnienia. W oczach Lowitha Goethe jest myślicielem zawsze aktualnym, bo jego poglądy są zgodne z duchem każdego czasu. Mimo, że przedstawi on najgłębsze prawdy o człowieku i świecie, to pozostał – niestety – w dużej mierze nierozpoznany i niedoceniony przez współczesnych mu intelektualistów i działaczy społeczno – politycznych. (shrink)

Niniejszy tekst, poświęcony problematyce metafilozoficznej, jest zadedykowany Profesorowi Stanisławowi Judyckiemu. Artykuł składa się z dwu części. W pierwszej dokonuję charakterystyki metodologicznej filozofii, a w tej perspektywie analizuję zagadnienie jej stosunku do dyscyplin szczegółowych, światopoglądu i religii. Swoistość metodologiczna filozofii przemawia za potrzebą odróżnienia jej od każdej z tych trzech sfer. W części drugiej podejmuję z kolei problem roli i znaczenia filozofii w sytuacji zachodzących zmian kulturowych i technologicznych. Rodzi to pytania, czy refleksja filozoficzna nie utraci w przyszłości swojej pozycji (...) i roli w kulturze. W tym kontekście wskazuję na racje przemawiające za tym, że przyszła pozycja filozofia może być nie mniej istotna niż obecna. Zarazem analizuję cechy, które taka filozofia przyszłości winna posiadać. (shrink)

Kara – jako immanentny element społeczeństwa – jest obiektem szeroko zakrojonych badań teoretyków różnych dziedzin – prawników, filozofów jak i socjologów. Bardzo często refleksje na jej temat wiązały się z artykułowaniem określonych postulatów – analiza tego, czym jest kara, przybierała tu postać twierdzeń o tym, czym kara być powinna. Dopiero wiek XIX przyniósł głębsze zainteresowanie historią kary. To wtedy właśnie analizy karania zaczęły przyjmować charakter deskryptywny, starając się ująć, jaką funkcję przypisywano karze w danym społeczeństwie w określonym momencie historycznym. Wydaje (...) się, że właśnie w tym paradygmacie należy osadzić to, co na temat przeobrażeń systemów karania miał do powiedzenia Michel Foucault. Charakterystyczne dla Foucaultowskiego ujęcia procesu przeobrażeń systemu karania byłoby przy tym to, że karę traktuje on jako „złożoną funkcję społeczną” a towarzyszące jej metody analizuje nie jako „proste konsekwencje przepisów prawa (…), ale jako swoiste techniki, które należałoby widzieć w szerszym kontekście metod sprawowania władzy”. Dokonana przez Foucaulta analiza ukazuje, że dana forma karania jest ściśle sprzężona z aktualną technologią władzy – służy wsparciu władzy i realizacji właściwych jej celów. Przyjęte przez Foucaulta założenie, by karę ujmować w pierwszym rzędzie jako funkcję polityczno-społeczną, a właściwie środek sprawowania władzy, otwiera nowe możliwości zrozumienia nie tylko historycznych metod karnych, lecz umożliwia również zrozumienie wciąż kontrowersyjnego zjawiska więziennictwa. Opis dostarczony przez francuskiego historyka idei pozwala uzasadnić fakt, że trwające od prawie 200 lat więziennictwo, mimo często druzgocącej krytyki, wciąż stanowi podstawę systemu karnego. Paradoksalny - bo permanentny - kryzys więziennictwa oznacza, że więziennictwo – w takiej samej mierze, w jakiej kiedyś starało się realizować funkcje właściwe władzy dyscyplinarnej – dzisiaj jest narzędziem realizującym funkcje właściwe biowładzy. Na kanwie analizy karania zaproponowanej przez Foucaulta trwanie więziennictwa wynika z faktu, że to, co z perspektywy starego modelu władzy dyscyplinarnej jawi się jako porażka - a więc zjawisko recydywy czy niesprawiedliwość systemu karnego – z perspektywy biowładzy jawi się jako pochodna nowych sposobów sprawowania władzy. (shrink)

Książka proponuje interpretację filozofii politycznej jednej z bardziej wpływowych współczesnych amerykańskich autorek – Marthy Craven Nussbaum. Praca skupia się na rozwijanej przez filozofkę wersji koncepcji zdolności (capability approach), która jest rozpatrywana w kontekście po- Rawlsowskiego egalitarnego liberalizmu. Biorąc pod uwagę takie zaplecze, książka ma na celu zbadanie warunków możliwości zrealizowania jego podstawowych założeń normatywnych, a więc wartości: wolności, równości i szacunku dla pluralizmu. Zgodnie z proponowaną interpretacją koncepcja Nussbaum ukazuje podstawy egalitarnego liberalizmu w nowym świetle, w tej mierze, w (...) jakiej zwraca uwagę na konieczność uzupełnienia instytucji o odpowiedni model rozumowania praktycznego. Książka wykazuje estetyczność takiej koncepcji, która przejawia się zarówno na poziomie pojęć (podobieństwa między doświadczeniem estetycznym a rozumowaniem praktycznym), jak i na poziomie przykładów (zastosowania sztuki dla kształcenia postaw obywatelskich). W ten sposób zaprezentowane ujęcie wpisuje się w ramy szeroko pojętej estetyki politycznej. Zagadnienia podejmowane w pracy obejmują między innymi następujące kwestie: dyskusja na temat tzw. waluty sprawiedliwości, liberalizm polityczny, psychologia moralna, emocje polityczne, władza sądzenia, związki między etyką a literaturą oraz kształcenie obywatelskie. Oprócz Marthy Nussbaum szczególne znaczenie dla argumentacji mają tacy autorzy, jak Amartya Sen, John Rawls, Charles Larmore, Immanuel Kant, Hannah Arendt, Crispin Sartwell. (shrink)

"Dignity as a Quality of Person: Types of Dignity – a Proposed Systematisation" This study aims to identify various meanings of the expression (name) “dignity”, with particular emphasis on the meanings of the expression as it appears in the text of the Constitution of the Republic of Poland. The meaning of the name “dignity” is the concept of dignity; in turn, the concept of dignity encompasses dignity of particular types. Twelve different meanings of the expression “dignity” are indicated – twelve (...) different concepts of dignity, and thus twelve types of dignity. Half of them are meanings (concepts) that recognize dignity as something belonging to a human being as a subject of law, and this essay is devoted to this group of meanings. This group of meanings includes three concepts of dignity which encompass dignity as something constitutive of being a person: (1) inherent dignity of the person, (2) dignity established by qualities specific to a thinking being, and (3) dignity as a historically emergent social status of all human beings. Only the first of these three concepts of dignity is adequate to the interpretation of the preamble and art. 30 of the Polish Constitution. The second group of meanings, treating dignity as something with which the human being is endowed, includes concepts which encompass (4) personal dignity (honour and good reputation), (5) dignity as moral excellence, and (6) dignity as appropriateness of attitude or behaviour. The other half of the meanings take dignity as something that belongs to something. These meanings will be considered in the forthcoming essay Godność jako cecha podmiotów zbiorowych i godność jako cecha ugruntowana instytucjonalnie. Typy godności – propozycja systematyzacji [Dignity as an Attribute of Collective Entities and Dignity as an Institutionally Grounded Attribute: Types of Dignity – a Proposed Systematisation]. The Constitution of the Republic of Poland speaks of (1) the dignity of the Nation, (2) the dignity of office or function, and (3) public dignity. The expression “dignity” when designating something belonging to something can also designate (4) the dignity of social status based on belonging to a social group, (5) the dignity of a profession, and – specifically to the Polish language – (6) dignity meaning a surname. The author argues that it is unacceptable to ascribe different concepts of dignity to the expression “dignity” appearing in a specific legal provision. STRESZCZENIE Opracowanie zmierza do identyfikacji różnych znaczeń wyrażenia (nazwy) „godność”, ze szczególnym uwzględnieniem znaczeń tego wyrażenia występującego w tekście Konstytucji RP. Znaczeniem nazwy „godność” jest pojęcie godności; z kolei pojęcie godności ujmuje samą godność danego typu. Wskazanych zostaje dwanaście różnych znaczeń wyrażenia „godność” – dwanaście różnych pojęć godności, zatem i dwanaście jej typów. Połowa z nich to znaczenia (pojęcia), które ujmują godność jako coś przynależnego człowiekowi jako podmiotowi i tym znaczeniom (i odpowiadającym im typom godności) poświęcone jest niniejsze opracowanie. W tej grupie znaczeń odróżnione zostają trzy pojęcia godności, które ujmują godność jako coś konstytutywnego dla bycia osobą – (1) przyrodzoną i niezbywalną godność osobową, (2) godność opartą na obserwowalnych i zmiennych cechach specyficznych dla istoty rozumnej i (3) godność opartą na historycznie ukształtowanym statusie społecznym przypisanym wszystkim ludziom. Jedynie pierwsze z tych pojęć jest adekwatne do interpretacji preambuły i art. 30 Konstytucji RP. W drugiej grupie znaczeń ujmujących godność jako coś przysługującego człowiekowi są pojęcia ujmujące godność jako cechę osoby – (4) godność osobistą (cześć i dobre imię), (5) godność osobowościową (poziom moralny) oraz (6) godność jako dyspozycja do stosownego sposobu bycia. Druga połowa znaczeń ujmuje godność jako coś przynależnego czemuś lub jako coś o charakterze konwencjonalnym, instytucjonalnym. Te znaczenia będą omawiane w kolejnym opracowaniu Godność jako cecha podmiotów zbiorowych lub cecha ugruntowana instytucjonalnie. Typy godności – Propozycja systematyzacji – Część 2. Konstytucja RP mówi o (1) godności Narodu, (2) godności urzędu lub funkcji, oraz o (3) godności publicznej (godnościach publicznych. Wyrażenie „godność” jako desygnujące coś przynależnego czemuś może także desygnować (4) godność statusu społecznego opartego na przynależności do jakiejś grupy społecznej, (5) godność zawodu oraz – co specyficzne dla języka polskiego – (6) godność jako nazwisko. Autor argumentuje, że niedopuszczalne jest przypisywanie wyrażeniu „dignity” występującym w danym przepisie prawnym, różnych pojęć godności. (shrink)

Jakiej filozofii warto być wiernym, zwłaszcza w sofistopolis? Prolegomena do książki Seweryna Blandziego Między aletejologią Parmenidesa a ontoteologią Filona *** Artykuł unaocznia potrzebę wierności kilku ponadczasowym postulatom filozofii, które pobrzmiewają głośnym echem w książce Seweryna Blandziego Między aletejologią Parmenidesa a ontoteologią Filona. Służąc bezinteresownie prawdzie, rzetelny historyk filozofii musi – zarówno w samym sobie, jak i w kręgu osób sobie najbliższych – pielęgnować nie tylko dar uważnej obserwacji, bez którego nie nabywa nikt mądrości, lecz i cnotę męstwa, bez którego (...) ani w czynie, ani w słowie nie znajduje mądrość odzwierciedlenia. Słynne pytanie Leopolda von Rankego: Wie es eigentlich gewesen? powinien każdy współczesny badacz historii filozofii rozszerzyć: (1) jako filolog – do postaci: Wie es eigentlich geschrieben ist?; (2) jako filozof – do problemu: Wie es eigentlich gemeint ist? Jak długo historia filozofii będzie się wyrzekać ambicji ustalania jasnych i jednoznacznych odpowiedzi na pytania tego rodzaju, tak długo nie wydźwignie się z kryzysu, w jaki popadła zakwestionowawszy wartość i status prawdy. *** What kind of philosophy is deserving of our loyalty – especially in the sophistopolis? Prolegomena to Seweryn Blandzi’s book Between Parmenides’ Aletheiology and Philo’s of Alexandria Ontotheology The article reveals that one must be faithful to several timeless demands of philosophy, demands that resound loudly in Seweryn Blandzi’s book Between Parmenides’ Aletheiology and Philo’s of Alexandria Ontotheology. Serving the truth selflessly, a reliable historian of philosophy ought – both in himself and in the circle of his intimates – cultivate not only the gift of careful observation, without which nobody acquires wisdom, but also the virtue of courage, without which wisdom will not be expressed in deed or in word. Every modern researcher of the history of philosophy should broaden the famous question of Leopold von Ranke: Wie es eigentlich gewesen?: (1) as a philologist – to the form: Wie es eigentlich geschrieben ist?; (2) as a philosopher – to the problem: Wie es eigentlich gemeint ist? As long as the history of philosophy abdicates from providing clear and unambiguous answers to questions of this kind, it will not overcome the crisis it suffered after questioning the value and status of truth. (shrink)

Zadaniem artykułu jest analiza wniosków, płynących z debaty na temat eksperymentów na zarodkowych komórkach macierzystych, dla refleksji bioetycznej. Autorka postawiła sobie trzy cele. Po pierwsze, scharakteryzowanie toczonej w Polsce dyskusji na temat moralnej dopuszczalności prowadzenia eksperymentów na zarodkowych komórkach macierzystych - istoty tego sporu i wysuwanych w nim argumentów. Po drugie, zanalizowanie formy prowadzenia tej dyskusji z punktu widzenia wyróżnionych w literaturze przedmiotu modeli uprawiania bioetyki. Po trzecie, przedstawienie na tym przykładzie pewnych ogólniejszych refleksji filozoficznych i metodologicznych, dotyczących sposobu rozważania (...) problemów bioetycznych i roli bioetyki. W konkluzji Autorka stwierdza, że "bioetyka regulacji", traktowana obecnie jako paradygmat refleksji bioetycznej, nie dysponuje odpowiednimi narzędziami do rozstrzygnięcia pytań etycznych i filozoficznych, wykraczających poza kwestię oceny użyteczności danej techniki dla realizacji postawionego celu medycznego i powinna zostać uzupełniona o "bioetykę kulturową". Zwraca także uwagę na paradoks związany z rozwojem bioetyki, której powstanie wiązano z koniecznością obrony cenionych w danej kulturze wartości przed technologią medyczną. Akceptacja eksperymentów na zarodkowych komórkach macierzystych jest równoznaczna ze złamaniem wypracowanych dotąd zasad prowadzenia badań na człowieku i zmusza do zadania pytania, w jaki sposób powinniśmy bronić istotnych dla naszej kultury wartości przed "bioetyką regulacji". (shrink)

The theme of the text is the interpretation of the philosophy of Leonard Nelson and his place in the history of philosophy. The author asks whether his philosophy should be classified as Neo-Kantianism or outside its borders? In response to this question the author has developed his own instruments. On the one hand, he tried to determine the concept of Neo-Kantianism and thus, Fries's reference to Kant; on the other hand, he applied the four-point scale for the classification of different (...) philosophy communities and, in particular, the concept of philosophical school. In the light of these assumptions he has classified Nelson's philosophy as psychological Neo-Kantianism. (shrink)

Plato did not express any single and uniform theory of meaning. The paper presents different conceptions of meaning that can be attributed to Plato. The first presents meaning of names as imitating reality. Primary names are phonetic imitations of things, secondary names are built-up with the former ones. The second presents meaning as a representation in mind. There are two kinds of representations: individual and abstract. Individual representation is an imagination of empirical thing and the abstract representation is a picture (...) of idea - a property. The third conception describes the notion of meaning as a denotation. Denotations of general names are ideas. Plato treats names in an extensional manner. If two names about different forms refer to the same thing, they are the same name. The fourth is the association conception of meaning. It is connected with the theory of anamnesis. This theory says that humans remember ideas, which they observed in the time between death and birth. In the last conception the meaning is interpreted as connotation: the meaning of a name is the feature of the object that is referred to by this name. (shrink)

W latach 1931-1934 Kazimierz Ajdukiewicz sformułował dwie wersje teorii znaczenia. Tarski wykazał, że druga wersja teorii dopuszcza moż- liwość istnienia równoznacznych nazw o różnej denotacji. Cecha ta zo- stała uznana przez Tarskiego i Ajdukiewicza za dyskwalifikującą teorię. W artykule dokonuję porównania obu wersji teorii, przede wszystkim ze względu na podstawową definicję wzajemnej wymienialności wyrażeń. Pokazuję, że wbrew rozpowszechnionej opinii zarzut Tarskiego dotyczy także pierwszej wersji teorii. Siła argumentu Tarskiego opiera się na założeniu, że żadna adekwatna teoria znaczenia nie (...) może dopuszczać istnienia równoznacznych nazw o różnej denotacji. Podejmuję dyskusję z tym stanowiskiem. (shrink)

Niniejszy artykuł dotyczy problemu egzystencjalnej komunikacji w sztuce i literaturze. Problemu, który został przedstawiony i zanalizowany w oparciu o klasyczne teksty S. Kierkegaarda, G.W.F. Hegla, F.W.J. Schellinga, z odniesieniem do polskich klasyków estetyki, choćby R. Ingardena, W. Tatarkiewicza czy St. Ossowskiego. W artykule nie zabrakło także stałych odniesień do takich postaci, jak Don Juan Mozarta, Faust Goethego oraz sędzia Wilhelm Kierkegaarda. Taki dobór autorów, jak i literackich postaci, pozwolił na zderzenie dwóch punktów widzenia na kwestię komunikacji – subiektywnej i obiektywnej. (...) Dzięki temu stało się możliwe udzielenie odpowiedzi na pytanie o możliwość komunikacji w chwili, gdy przedmiot komunikacji nie jest w pełni osiągalny. Odpowiedzi, którą było zrozumienie natury i funkcji, jaką ma do spełnienia sztuka i literatura. A co dało się ostatecznie streścić w formułach, iż sztuka naśladuje życie, lecz nim nie jest, a także, że przeżycie estetyczne, podobnie jak każde inne egzystencjalne przeżycie, da się jedynie w niewielkiej mierze wyrazić słowami. Prawda artysty wymyka się bowiem konceptualizmowi filozoficznemu, a możliwość egzystencjalnej komunikacji skłania go, by wyrażał siebie w obliczu najtrudniejszych pytań, jakie stawia mu los. Pytań o jego własne przeznaczenie i sens twórczości. Tak oto twórca, dla którego jego własne życie jest dziełem sztuki bądź artysta dokonujący wyboru języka znaków, zawsze wyrażają jakieś przesłanie. Zarówno to wzniosłe, jak i najbardziej prozaiczne, które karmi się zafascynowaniem powszednią egzystencją. Biorąc pod uwagę powyższy kontekst, treść artykułu sugeruje, że egzystencjalizacja poznania, która skupia uwagę na subiektywnej, podmiotowej percepcji świata, jest najwłaściwszym sposobem zbliżenia się do samego twórcy, jak i jego artystycznej aktywności. Rzecz jasna, odpowiada to długiej tradycji myślenia egzystencjalnego i możliwości wykorzystania metody egzystencjalnej komunikacji. (shrink)

The paper presents an analysis of the ethical, political and economic aspects of human work within two Polish historical periods – the years of the People’s Republic of Poland and after 1989. The starting point for the analysis was the assumption that every time period, each age, leaves a mark on man’s work. Analysis of the People's Republic of Poland period gives an opportunity to consider human work understood as a duty and right of every human guaranteed by the Constitution (...) of 1952. Questioning the principles ruling the labour market by the ideologists of the People’s Republic of Poland and, as a consequence, the politicization of labour, resulted in the collapse of the work ethic. Work, as it was at that time a commonly available good, lost its value, regarded as the source of life satisfaction, and thus became ridiculed. After 1989, in relation to the de-politicization of the Polish labour market, the employee became active in searching for a job. The phenomenon of unemployment resulted in competition on the labour market and the employer was thus given the opportunity to freely select a group of employees. As a result, the employer became a distributor of a ‘rare commodity.’ That, in turn, led to the situation where the approach of employers towards employees turned into the employer's diktat. It is the employer who determines the conditions of employment, standards of work and place of work. A lack of alternative that many employees face often makes them accept the dictated conditions of work. What is more, in Poland we deal with the insufficiently developed participation of employees in managing the enterprises, which is an effect of breaking off the bilateral dependency of employee and employer. (shrink)

Rozważania podjęte w tym artykule nawiązują do współczesnej dyskusji o normatywności znaczenia, jaka została zapoczątkowana przez S. Kripkego. Główny nurt tej dyskusji dotyczy związku normatywności znaczenia z poprawnością użycia wyrażeń i pozostawia problem rozumienia samej normatywności na boku. W tym artykule podjęta zostanie próba odpowiedzi na takie pytania, jak: Na czym polega normatywność reguł znaczeniowych? Jak rozumieć normy i co je wyróżnia spośród innych reguł? Do jakich racji można odwołać się w uzasadnieniu normatywności znaczenia? W niniejszym artykule, (...) jako punkt wyjścia, została krótko przedstawiona teza Kripkego o normatywności znaczenia oraz dominująca linia dyskusji dotyczącej tej tezy. Zostały pokazane trudności związane ze sformułowaniem kryterium poprawnego użycia, oraz wskazane, że istnienie reguł użycia wyrażeń nie jest jednoznaczne z normatywnością tych reguł. Podjęta została próba wskazania podstawowej charakterystyki znaczeń terminów „reguły” i „normy”, a następnie została omówiona kwestia społecznej determinacji reguł znaczeniowych. Zostało pokazane, że reguły użycia wyrażeń są zakotwiczone w społecznej funkcji języka. Na koniec została poruszona kwestia związku społecznie ugruntowanych reguł użycia wyrażeń z funkcją reprezentacji w języku świata pozajęzykowego. Znaczenie rozumiane jako treść wyrażenia nie jest tylko konwencjonalne, ale jest też konstytuowane przez reprezentatywną funkcję języka. Zostało wskazane, aby normatywność znaczenia rozpatrywać w dwu wymiarach: społecznym, konwencjonalnym oraz drugim związanym z funkcją reprezentacji świata w języku. (shrink)

Genealogia jest tą nauką pomocniczą historii, która od pewnego już czasu obecna jest w cyberprzestrzeni. Deklasuje pod tym względem inne nauki pomocnicze historii, które pozostają daleko w tyle chociażby pod względem liczby wyświetleń w przeglądarce, będących efektem wyszukiwania stron internetowych. Stanowi to konsekwencję popularności badań genealogicznych, które w ostatnim czasie prowadzone są w znaczącej mierze nie przez naukowców, ale pasjonatów i genealogów-amatorów, którzy samodzielnie chcą zgłębiać historię swoich rodzin, a co za tym idzie – tworzyć rodzinne kompendia genealogiczne. O (...) takim, a nie innym ukierunkowaniu badań świadczą także różnego rodzaju poradniki, które w ostatnim czasie ukazały się na polskim rynku wydawniczym. Oferują one czytelnikowi zarówno omówienie tradycyjnych narzędzi wykorzystywanych w badaniach genealogicznych, jak i tych nowoczesnych, związanych z postępem technologicznym i przedstawianiem informacji w formie cyfrowej. W rezultacie w niemal każdej tego typu publikacji zamieszczony został rozdział poświęcony charakterystyce funkcjonujących w Internecie serwisów i baz danych, które stanowią nieocenioną pomoc w badaniach genealogicznych. Są nią także różnego rodzaju profile i grupy w mediach społecznościowych, które do tej pory pozostawały jednak niezauważone, tak przez naukowców, jak i popularyzatorów. Z tego też względu niniejszy artykuł poświęcony zostanie syntetycznemu omówieniu obecności genealogii w cyberprzestrzeni, zarówno w skali makro (duże serwisy i bazy internetowe), jak i mikro (niewielkie grupy w mediach społecznościowych). Celem artykułu jest bowiem ukazanie genealogii jako tej z nauk pomocniczych historii, która nie tylko odnalazła się w świecie cyfrowym, ale w nim zadomowiła i wciąż się rozwija. (shrink)

W epoce nowożytnej wielu jezuitów zwracało się do generała zakonu z prośbą o pozwolenie na udział w misji zagranicznej. Ich petycje, tzw. _litterae indipetae_, świadczą o licznych powołaniach członków zakonu do służby w dalekich krajach. Artykuł zawiera analizę próśb napisanych przez jezuitów z prowincji polskiej i litewskiej w okresie od drugiej dekady XVII do trzeciej dekady następnego stulecia. Podejmuje próbę ustalenia, jaki obraz wymarzonych terytoriów działalności misyjnej wyłania się z petycji kandydatów, a także do jakiej wiedzy o Oriencie przyznawali (...) się oni przed przełożonym. Artykuł opisuje również, jak suplikanci motywowali konieczność inwestycji środków Towarzystwa Jezusowego właśnie w działalność misyjną na wybranych przez nich terytoriach, tj. muzułmańskim Wschodzie i krajach czerkieskich, których przynależność religijna nie była prosta do ustalenia w owej epoce. Warto podkreślić, że wielu jezuitów z Rzeczypospolitej stosowało się do standardowej procedury dla kandydatów na misjonarzy, która zakładała uzyskanie zgody generała. Wydaje się, że udzielał on jej tak rzadko ze względu na ogromne potrzeby kadrowe zakonu w samym państwie polsko-litewskim. Z tego powodu zdawał się obojętny na poruszające wizje cierpiących jeńców i ich nieochrzczonych dzieci, rzadko też ulegał kuszącym obrazom Czerkiesów, którzy mieli znać pewne podstawowe zwyczaje chrześcijańskie i w związku z tym wydawali się aplikującym grupą stosunkowo łatwą do pozyskania dla Kościoła katolickiego. Wielu spośród polskich i litewskich jezuitów, którzy są wspomniani w źródłach jako misjonarze w Oriencie, nie wysłało prośby do generała przed podróżą na Wschód. Wydaje się, że posługa członkom poselstw do władców muzułmańskich, jak i osobiste poparcie udzielone przez polskich władców i magnatów umożliwiło im zrealizowanie chociaż na krótko marzenia o misjonarskim życiu. Zwraca uwagę fakt, że ci z nich, którzy decydowali się na pozostanie dłużej na misji, próbowali uzyskać _post factum _błogosławieństwo generała. Należy wspomnieć o jeszcze jednej grupie polskich i litewskich jezuitów, których spotykamy w Persji i na Kaukazie, tzn. o kandydatach na misje w Chinach, którym nie udało się dotrzeć na Daleki Wschód i w związku z tym musieli się zadowolić posługą w mniej prestiżowym miejscu. (shrink)

Autorka opisuje archiwum Melchiora Wańkowicza, przekazane przez jego córkę do Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie w 1974 roku. Badaczka koncentruje się na fotografiach, które reporter w dużej mierze wykonywał sam. W albumach, ułożonych przez niego lub jego żonę, autorka poszukuje informacji na temat prawdziwego charakteru „ojca reportażu polskiego” i jego losów, które zatarła nieco jego legenda. Zestawienie wybranych zdjęć z wypowiedziami pisarza i zajmujących się nim badaczy pozwala postrzegać je jako rodzaj swoistej ilustracji i dokumentacji życia pisarza. (...) Autorka wskazuje szerokie możliwości wykorzystania wskazanych fotografii i albumów w pracach biografów i badaczy twórczości pisarza, a także historyków, zainteresowanych burzliwym okresem w historii Polski, który Wańkowicz utrwalił nie tylko w literackich reportażach, ale i w fotografiach. (shrink)

Lektorzy pracujący ze studentami kierunków niefilologicznych szczególnie wyraźnie odczuwają, iż kompetentne nauczanie języka obcego nierozerwalnie wiąże się z przekazywaniem wiedzy o kulturze i historii kraju lub krajów, w którym jest on używany. Bez takiej koherencji wiele zjawisk (jak choćby idiomy, specyfika frazeologii czy nietypowe konstrukcje gramatyczne powstałe pod wpływem historycznych kontaktów międzynarodowych) pozostanie w znacznej mierze niezrozumiałe dla osób uczestniczących w lektoracie. Na kwestię „przemycania” w trakcie zajęć językowych wiadomości o dziejach danego kręgu kulturowego spojrzeć można jednak nie tylko (...) z perspektywy nauczyciela języka, ale również z punktu widzenia historyka. Niniejszy artykuł stanowi pokłosie takich właśnie rozważań nad obrazem rodzimej historii, jaki przekazywany jest w trakcie lektoratu języka polskiego obcokrajowcom studiującym w Rzeczypospolitej inne kierunki aniżeli polonistyka. Analizie poddano pomoce edukacyjne, a ściślej wybrane podręczniki tworzone przez natywnych użytkowników języka polskiego, powstałe po 2005 r. Cezura ta podyktowana jest zachodzącymi w glottodydaktyce na przestrzeni ostatniego półwiecza zmianami w podejściu do nauczania aspektów kulturowych. Jako efekt tych dociekań starano się przedstawić następujące kwestie. Po pierwsze: stan badań nad omawianym problemem na przestrzeni końca wieku XX i początku XXI w. przy jednoczesnym porównaniu z ukazującymi się wówczas publikacjami przeznaczonymi do nauczania specjalistycznego języka polskiego w zakresie innych dyscyplin. Po drugie: typologię zagadnień z historii Rzeczypospolitej, jakie wprowadzono do nauczania tegoż języka jako obcego z podkreśleniem postaci, wydarzeń i miejsc, które wyjątkowo często wykorzystywane są w analizowanych materiałach dydaktycznych. Po trzecie: problem możliwości skorelowania rzeczonej typologii z poziomami nauczania języka obcego określonymi w ESOKJ. Wiodącym wynikiem powyższych rozważań jest konkluzja, iż obraz dziejów Polski odmalowywany przed obcokrajowcami za pomocą tekstów niewątpliwie przemyślanych i wartościowych w swej warstwie językoznawczej z punktu widzenia historyka jest niekompletny (zwłaszcza w odniesieniu do okresu nowożytnego i wieku XX). Przez to zaś może prowadzić słuchaczy z innych kręgów kulturowych do niezrozumienia polskiej specyfiki cywilizacyjnej i rzutować na poprawność komunikacji językowej. Sytuacja taka zwiększa zarazem zakres odpowiedzialności lektorów za choćby częściowe uzupełnienie niedostatków występujących w materiałach dydaktycznych. (shrink)

W pracy została przedstawiona propozycja wyjaśnienia różnorodnych aspektów, w jakich przejawia się znaczenie językowe w poznaniu i komunikacji z perspektywy poznawczej genezy języka. Język został ujęty jako element systemu reprezentacji poznawczych, w którym zachodzą określone procesy przetwarzania informacji. Procesy informacyjne w układzie poznawczym człowieka leżą u podstaw związku języka z poznaniem świata i działaniem użytkownika języka w świecie. Są też one źródłem znaczenia językowego i jego różnorakich funkcji informacyjnych. Przeprowadzona analiza pokazuje, że nie można mówić o jednej funkcji informacyjnej (...) znaczenia. To, co uznajemy za znaczenie, nie jest jedną funkcjąjęzyka, taką samą we wszystkich wymienionych procesach, lecz wiązką różnych funkcji informacyjnych jakie pełni język, od znaczenia konwencjonalnego po kontekstowe. Takie ujecie zagadnienia pozwala wskazać wzajemne warunkowanie się różnych funkcji i aspektów znaczenia i ujmować je jako komplementarne a nie opozycyjne. (shrink)

Celem artykułu jest omówienie zagadnienia treści i funkcji tzw. emocji epistemicznych, takich jak poczucie poprawności i niepoprawności. Twierdzę, że odpowiednie wyjaśnienie tych ostatnich powinno uwzględnić ich nie-metareprezentacyjny, niedykursywny i pozbawiony kryteriów charakter. W nawiązaniu do zagadnienia tzw. normatywności pierwotnej i problemu kierowania się regułą twierdzę, że możemy powiązać emocje epistemiczne z teorią znaczenia i argumentuję, że pewna klasa emocji epistemicznych, tj. poczucie poprawności i niepoprawności, stanowi warunek konieczny znaczenia.

[Przekład] Ja immunologiczne jest naszym zreifikowanym opisem procesów, dzięki którym układ odpornościowy utrzymuje wyodrębnioną tożsamość organizmu i siebie samego. Jest to proces interpretacyjny, i żeby badać go w sposób naukowo konstruktywny, powinniśmy połączyć długoletnią hermeneutyczną tradycję pytania o naturę interpretacji ze współczesnym rozumieniem układu odpornościowego, pojawiającymi się technologiami badawczymi oraz zaawansowanymi narzędziami obliczeniowymi analizującymi dane sensoryczne.

W kontekście wielości pojęć osoby i ich znaczenia dla sposobu organizowania przez człowieka życia jednostkowego i społecznego, sprawą kluczową jest zwrot w kierunku realistycznego pojęcia osoby. W niniejszym studium przeprowadzono krytyczną analizę kilku wybranych relacjonalnych koncepcji osoby z pozycji tomizmu egzystencjalnego. W efekcie przeprowadzonej analizy potwierdzono założoną hipotezę, iż wybrane relacjonalne koncepcje osoby mają charakter aprioryczny, jednakże tylko w odniesieniu do istoty osoby. Studium odpowiada na pytanie, dlaczego analizowane koncepcje nie wyjaśniają samej istoty realnej osoby ludzkiej, a tylko wskazują (...) na jej cechy rozpoznawcze, opisując egzystencję i drogi spełniania się osoby. In search of a realistic concept of person In the context of the multiplicity of concepts of the person and their importance for the way in which man organizes his individual and social life, a turn toward a realistic concept of the person is crucial. In this study, a critical analysis of several selected relational concepts of the person from the position of existential Thomism is carried out. As a result of the analysis, the assumed hypothesis was confirmed that the selected relational conceptions of the person are a priori, however, only with regard to the essence of the person. The study answers the question of why the analysed concepts do not explain the very essence of the real human person, but only point to its identifying features, describing the existence and ways of fulfilment of person. (shrink)

W nowożytności refleksja została utożsamiona z przedmiotem poznania filozoficznego. Epistemologia przejęła znaczny zakres badań metafizyki, przez co racjonalizm oddalał się od realizmu, a realizm od konkretnie istniejącego bytu. Odmienne teorie poznania i przedmiotu suponowały wewnętrznie spójne, choć różniące się systemy filozoficzne. Pojęcie refleksji nabrało swoistego znaczenia w filozofii i po dziś dzień odgrywa istotną rolę w rozumieniu przedmiotu poznania i poznającego podmiotu. Św. Tomasz z Akwinu używa rzeczowników reflexio oraz reditio. Znaczenie łacińskiego słowa reditio – „ruch powrotny” podkreśla naturalny (...) dynamizm poznania ludzkiego. Ruch realizuje się w pełni w powrocie do swego źródła, zataczając koło, które zaczyna się w kontakcie podmiotu poznającego z przedmiotem, a kończy w ubogaconym doświadczeniem podmiocie. Refleksja jest tym ruchem, dzięki któremu człowiek poznaje, że poznaje, a w pełni poznaje, kiedy już poznał. Funkcje refleksji pozwala scharakteryzować podział na refleksję towarzyszącą reflexio in actu exercito oraz refleksję sygnitywną reflexio in actu signato. Wiąże ona więc świadomość w tożsamość „Ja”, czyli tożsamość ludzką, nadając jej koherentny, podmiotowy sens strukturalizujący się poprzez poznawanie zewnętrznie istniejących przedmiotów. (shrink)

„De incerti aestimatione” („O szacowaniu rzeczy niepewnych”) G.W. Leibniza z 1678-ego roku stanowi próbę wyprowadzenia ogólnej metody dla rozwiązania problemu punktów, czyli podziału puli w dowolnej rundzie gry. Część wyjaśniająca zawiera szereg definicji i pomysłów pojawiających się w pismach Leibniza w poprzednich latach. Wśród nich znajduje się definicja pojęcia prawdopodobieństwa (probabilitas) kojarzonego wówczas z niezakończonym jeszcze sporem o probabilizm moralno-teologiczny. Jest to w tym wypadku skojarzenie uzasadnione faktem, że w korespondencji i późniejszych pismach Leibniz proponuje rozważać prawdopodobieństwo w znaczeniu matematycznym (...) w przeciwieństwie do znaczenia używanego w teologii moralnej. „De incerti aestimatione” jest drugą pracą Leibniza, w której poświęca on uwagę grom, zagadnieniu ich sprawiedliwości i oczekiwanej wartości, którą nazywa nadzieją. W artykule omówiono prawne, moralne i metafizyczne konteksty pojęć probabilitas, jus (prawa) i ratio, jak również ograniczenia moralnego zastosowania pojęcia prawdopodobieństwa. Przedstawiono także rozwiązanie problemu punktów przez Leibniza, które, choć błędne, stanowi niezależną od Pascala propozycję zastosowania do tego problemu metody rekurencyjnej. (shrink)

W artykule poddano badaniu pojęcie przesądu w teoriach Kanta i Husserla. Według Kanta, przesądy należy odróżnić od sądów tymczasowych, które można nazwać antycypacjami lub maksymami wszelkiego badania. Wydajemy sąd tymczasowy o jakiejś rzeczy, zanim poznamy ją za pomocą sądu określającego. Z kolei przesądy są sądami tymczasowymi błędnie uznanymi za sądy określające, to znaczy sądami, które przyjmujemy jako zasady bez badania warunków ich prawdziwości. Kanta pojęcie przesądu ma zatem konotacje negatywne a celem filozofii krytycznej jest przezwyciężeniewszelkich przesądów. W przeciwieństwie do Kanta, (...) Husserl rozróżnia przesądy pozytywne i negatywne: pozytywny przesąd jest rozumiany jako przed-sąd w formie presumpcyjnej przedwiedzy i odpowiada Kantowskiemu pojęciu antycypacji, która jest właściwa sądowi tymczasowemu, podczas gdy obiektywistyczna naiwność okazuje się przesądem negatywnym.Celem fenomenologii jest zawieszenie wszystkich przesądów i to zawieszenie umożliwia badanie ich źródeł. W artykule autor wykazuje, że Husserlowska koncepcja przesądu jako przed-sądu jest analogiczna do Gadamerowskiej rehabilitacji przesądów jako przed-rozumienia. Dlatego też można wskazać podobieństwa między Kanta pojęciem sądu tymczasowego, Husserla ideą przedwiedzy i G adamera koncepcją przed-rozumienia. (shrink)

W epistemologii aż do XX wieku, najbardziej rozpowszechniony pogląd dotyczący wiedzy głosił, że musi ona posiadać niepodważalne podstawy, w przeciwnym wypadku w jej uzasadnianiu popadlibyśmy w regres w nieskończoność. Takie stanowisko zostało nazwane fundamentalizmem i spotkało się z szeroką krytyką. W latach siedemdziesiątych w teorii poznania powstał nowy kierunek – eksternalizm. Jego twórcy odeszli od tradycyjnego rozumienia wiedzy i odrzucili podstawowe założenia przyjmowane przez fundamentalistów jak i niektórych z ich krytyków. Ciekawą krytykę fundamentalizmu zaprezentował John Langshaw Austin, który dominował na (...) filozoficznej scenie Oxfordu w latach pięćdziesiatych ubiegłego wieku. Z uwagi na to, że większość swojego krótkiego życia poświęcił nauczaniu, opublikował tylko kilka artykułów. Tekst Zmysły i przedmioty zmysłowe, na którym, w sporej mierze, opieram interpretację poglądów Austina, został opublikowany po jego śmierci i jest rekonstrukcją notatek filozofa do prowadzonych przez niego wykładów. Austin znany jest w Polsce przede wszystkim jako filozof języka, twórca teorii aktów mowy. Poruszał on jednak także niektóre z kluczowych zagadnień teorii poznania, o czym często się zapomina. W niniejszej pracy rekonstruuję poglądy Austina, przedstawiając je jako pewną wersję antyfundamentalizmu oraz wskazuję na niektóre wspólne cechy jego koncepcji i teorii eksternalizmu epistemologicznego. (shrink)

Work of elderly is a controversial problem. The introduction of protection of old age in form of pensions and retirement caused shaping in modern societies qualitatively new social category of persons in post-working age. Growth of human life-span with simultaneous lack of the principle changes of pensionable age inflicts grow in quantity of persons’ using welfare benefits. Growing costs of seniors livelihood lead to transformations in socio-economical structures as well as forcing them to engage in activities that will help increase (...) their social participation, including the lengthening of their professional activity. It seems that the nowadays processes of dematerialization of work combined with the shaping of knowledge-based economy and the movement of third-age universities largely enable the achievement of these objectives. Article aims to approximate the results of qualitative analysis of elderly economic activity in Bialystok conducted in the context of social capital research. Study describes main factors that restrict work opportunities for older people, as well as their hidden resources and potential workplaces. ** Wykonywanie pracy zarobkowej przez osoby starsze jest zagadnieniem kontrowersyjnym. Wprowadzenie zabezpieczenia starości w formie rent i emerytur sprawiło, że w społeczeństwach nowoczesnych ukształtowała siȩ jakościowo nowa kategoria społeczna składaj¸a}ca siȩ z osób w wieku poprodukcyjnym. Wzrost długości życia ludzkiego przy jednoczesnym braku zasadniczych zmian progów wieku emerytalnego sprawia, że ilość osób korzystaj¸a}cych ze świadczeń rośnie. Zwiȩkszaj¸a}ce siȩ koszty utrzymania seniorów prowadz¸a} do szeregu przemian w strukturach społeczno-ekonomicznych oraz wymuszaj¸a} podejmowanie działań, które pozwol¸a} na wzrost ich uczestnictwa społecznego, w tym na wydłużanie ich aktywności zawodowej. Wydaje siȩ, że zachodz¸a}ce współcześnie procesy dematerializacji pracy ł¸a}czone z kształtowaniem siȩ gospodarki opartej na wiedzy oraz ruch uniwersytetów trzeciego wieku w znacznej mierze umożliwiaj¸a realizacjȩ tych celów. Artykuł ma na celu przybliżenie wybranych wyników jakościowych analiz aktywności ekonomicznej ludzi starych w Białymstoku prowadzonych w kontekście badań nad kapitałem społecznym. Określone zostały podstawowe czynniki ograniczaj¸ace możliwości wykonywania pracy przez ludzi starych, jak również ich ukryte zasoby i potencjalne miejsca pracy. (shrink)

W systemie filozoficznym Platona idee to wieczne i niezmienne byty, które są wzorami i przyczynami dla świata fenomenów. Rzeczy są tym czym są, ponieważ uczestniczą w ideach. W systemie filozoficznym Jana Szkota Eriugeny przyczyny prymordialne to stworzone przez Boga wieczne byty, które stanowią źródło porządku i doskonałą formę stworzenia. W sensie absolutnym idee i przyczyny prymordialne wymykają się ludzkiemu poznaniu, choć w pewnej mierze pozostają dostępne dla intelektu. Artykuł jest próbą ukazania idei i przyczyn w kontekście ich przyczynowości i (...) poznawalności. Warto, zdaniem autora, podjąć próbę takiego porównania, ponieważ Platon i Eriugena to postacie znaczące dla europejskiej kultury i naszej cywilizacji. (shrink)

Wiaczesław Iwanow należy do głównych animatorów tzw. renesansu rosyjskiego. Razem z D. Mereżkowskim, W. Rozanowem i N. Bierdiajewem, a także w pewnej mierze z L. Szestowem, stworzyli oni specyficzny kult Fiodora Dostojewskiego. Ten kult nie ograniczał się do podziwu dla twórczości literackiej rosyjskiego pisarza, ale wyrażał się również w traktowaniu Dostojewskiego jako filozofa, teologa, a może nawet proroka, który dotknął wszystkich najważniejszych kwestii nie tylko rosyjskiej historii, ale także historii świata i to nawet w kontekście eschatologicznym. Jak to określił (...) M. Bierdiajew, Dostojewski „był prawdziwym filozofem, największym filozofem rosyjskim. My już od długiego czasu filozofujemy o rzeczach ostatecznych pod znakiem Dostojewskiego". W. Rozanow stwierdza natomiast, ze F. Dostojewski to „wszechświatowy publicysta o znaczeniu historycznym, którego zainteresowania wychodziły daleko poza codzienność, a w apelach swych zwracał się do wieków i narodów, będąc prorokiem zapatrzonym w wieczność". (shrink)